Kazimierski Park Krajobrazowy utworzony został w 1979 r. i jest najstarszym parkiem krajobrazowym w województwie lubelskim. Walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe Kazimierza, Nałęczowa i Puław znane i doceniane były od lat. Utworzenie parku krajobrazowego stało się ukoronowaniem wieloletnich starań naukowców i krajoznawców.
Niezwykle interesująca jest budowa geologiczna parku. Jego skalne podłoże powstało w istniejącym tu u schyłku okresu kredowego morzu. Szkielety żyjących w nim organizmów opadły na dno i utworzyły skały wapienne o różnej twardości. Ślady licznych gatunków zwierząt zamieszkujących dawne morze kredowe znajdujemy do dziś we wszystkich niemal kamieniołomach na terenie parku. Na obecny krajobraz parku miały również wpływ zlodowacenia a przede wszystkim przyniesione przez wiatr wielkie ilości pyłu lessowego, który miejscami tworzy ponad 30 metrowej grubości czapę. W której po epoki lodowcowej rozpoczęły się trwające do dziś procesy erozyjne. Wyjątkowo podatne na rozmywanie wyniosłości lessowe rozczłonkowane zostały przez niezliczoną ilość wąwozów.
Na obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego, czyli w lessowej i pozbawionej większych kompleksów leśnych, części parku proces przemiany krajobrazu trwa nadal i stanowi jedną z jego najbardziej charakterystycznych cech. Sieć wąwozów osiągnęła w zachodniej części płaskowyżu rekordową gęstość 11km/km2. Najbardziej atrakcyjnymi formami erozji są głębokie,stromościenne jary oraz antropogeniczne, bo powstałe na bazie pogłębiających się dróg gruntowych, głębocznice. Rzeźba Równiny Bełżyckiej jest znacznie bardziej monotonna, a krajobraz ożywiają jedynie wydmy piaszczyste, często porośnięte drzewostanami sosnowymi. Najbardziej wyróżniającym się elementem krajobrazu jest stroma krawędź o tektonicznym pochodzeniu o wysokości ponad 90 m. Roztaczają się niej rozległe widoki na zupełnie płaską Kotlinę Chodelską. Szczególne walory krajobrazowe posiada Małopolski Przełom Wisły. Na linii Podgórz – Janowiec dolina Wisły zwęża się do stromościennego „kanionu” o szerokości niewiele ponad 1 km. Prawe lessowe zbocze doliny wznosi się do 90 metrów nad poziom rzeki, lewe pozbawione lessu jest niższe (do 50 m), ale równie strome. Wisła na tym odcinku zachowała, cechy dużej nizinnej dzikiej rzeki.
Ze względu na dosyć duże urozmaicenie terenu w Kazimierskim Parku Krajobrazowym występuje zróżnicowana roślinność: wodna, szuwarowa, torfowiskowa, łąkowa, leśna, murawowa i synantropijna. Główne walory florystyczne parku związane są z ciepłolubną roślinnością wapiennych oraz lessowych zboczy w dolinie Wisły i Bystrej, wchodzących w skład muraw kserotermicznych. Możemy tutaj spotkać wiele rzadkich i chronionych roślin m.in.: wisienkę karłowatą, wiciokrzew przewiercień, powojnik pnący, ligustr pospolity, wawrzynek wilczełyko, aster gawędka, obuwik pospolity, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, ostnica włosowata, goryczka krzyżowa, wężymord stepowy, len złocisty, oman wąskolistny, kosaciec bezlistny.
Murawy kserotermiczne to doskonałe siedlisko dla wielu owadów. Motyl – modraszek orion oraz dwa gatunki pluskwiaków to stwierdzone tutaj endemity żyjące jedynie w okolicach Kazimierza. Z kolei dzika dolina Wisły, a przede wszystkim piaszczyste łachy i wyspy to wymarzone siedliska lęgowe dla ptaków.
Szczególnie atrakcyjnym miejscem do obserwacji ptaków jest dolina Wisły. Można zaobserwować tutaj m.in.: rybitwę rzeczną i białoczelną, sieweczkę rzeczną i obrożną, mewę siwą, śmieszkę, czarnogłową i białogłową. Do rzadkości należy stwierdzenie gniazdowania ostrygojada w rezerwacie Krowia Wyspa. Jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy, który występuje głównie na wybrzeżu.
W celu ochrony szczególnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych, geologicznych i florystycznych w Kazimierskim Parku Krajobrazowym zostały utworzone 3 rezerwaty: „Krowia Wyspa”, „Skarpa Dobrska”, „Łęg na Kępie”.
W Kazimierskim Parku Krajobrazowym bardzo ważne są także unikalne walory kulturowe. Centrum parku zajmuje miasteczko Kazimierz Dolny, uznane w całości wraz z otaczającym krajobrazem za zespół zabytkowy o randze międzynarodowej i uznany rozporządzeniem Prezydenta RP za Pomnik Historii. Najcenniejsze z kazimierskich zabytków to wspaniale wyeksponowane w krajobrazie ruiny zamku Kazimierza Wielkiego, kościół farny z XVI w., zespół klasztorny OO Franciszkanów Reformatów z II poł. XVII w., renesansowe kamienice Celejów i Przybyłów, oraz grupa spichlerzy z XVI - XVII w. Poza Kazimierzem na uwagę zasługują: zamek Firlejów (XVI w.) oraz zabytkowy układ urbanistyczny z czworobocznym rynkiem i kościołem w Janowcu, barokowo - klasycystyczny (XVIII w.) kościół w Górze Puławskiej, późnobarokowy Pałac Małachowskich w Nałęczowie, XVIII i XIX wieczny zespół budynków sanatoryjnych w Nałęczowie, zespoły pałacowo - parkowe w Celejowie, Kęble, Czesławicach, zespoły dworko - parkowe w Wylągach, Drzewcach, Karczmiskach i Antopolu a także zabytki wiejskiego budownictwa drewnianego w Męćmierzu i Rogowie oraz skansen w Janowcu.
Kazimierz Dolny nieprzerwanie od wielu już lat znajduje się w kanonie najpiękniejszych i najpopularniejszych miejsc w Polsce. Niekiedy jego przeludnienie, szczególnie w sezonie turystycznym, może być uciążliwe. Warto wtedy skorzystać z bogatej infrastruktury turystycznej takiej jak szlaki piesze, rowerowe oraz ścieżki spacerowe. Przy ich pomocy dotrzemy do najbardziej urokliwych zakątków niezwykłego Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.
